Warto podkreślić jednak, jak wielkie znaczenie ma indywidualna praca z dzieckiem, podejmowana w domu, jednocześnie z pracą w ramach programu WWR. Jest ona nie tylko doskonałym uzupełnieniem zajęć wspomagających, ale też niezbędnym elementem w całym procesie rozwoju i usprawniania funkcji psychomotorycznych. To właśnie w domu, w środowisku, w którym dziecko spędza większość czasu, jest w stanie nauczyć się najwięcej.

Sposoby indywidualnej pracy z dzieckiem w domu mogą różnić się ze względu na posiadaną niepełnosprawność. O metody usprawniania słabiej rozwiniętych funkcji warto zapytać odpowiedniego specjalistę, który prowadzi zajęcia rehabilitacyjne.

Ćwiczenia mające na celu poprawę rozwoju dziecka nie zawsze muszą wiązać się z przykrym obowiązkiem i żmudną pracą. Czasem zupełnie niepozorne i, wydawałoby się, proste aktywności podejmowane przez dzieci, przyczyniają się w znaczący sposób do polepszenia ich funkcjonowania. Dzieci uczą się głównie poprzez zabawę, warto więc ukierunkowywać ją w odpowiedni sposób, przede wszystkim na działania związane z obszarami wymagającymi największej stymulacji.

Rozwój psychomotoryczny dziecka w pierwszych 3 latach życia można podzielić na cztery główne obszary. W zależności od tego, w jaki sposób rozwija się dziecko, warto wzmacniać słabiej rozwijające się funkcje:

• motoryka, sprawność ruchowa, lokomocja

Usprawnianie: przede wszystkim ćwiczenia rehabilitacyjne, masowanie, w przypadku dzieci umiejących chodzić – zabawy z piłką (kopanie, łapanie), zabawy na świeżym powietrzu.

• koordynacja wzrokowo-ruchowa, sprawność manualna

Usprawnianie: zabawy różnego rodzajami wkładankami (np. domki edukacyjne), układankami, budowanie z klocków, zabawy plastyczne, rysowanie, lepienie (np. plastelina, glina), kontakt z różnymi substancjami (ziarna, kamienie, płyny o różnej konsystencji), stosowanie masażyków dziecięcych.

• rozumienie mowy i mówienie (mowa aktywna)

Usprawnianie: częste mówienie do dziecka, śpiewanie, czytanie na głos, słuchanie piosenek z tekstem, mówienie z pokazywaniem, zabawy w naśladowanie dźwięków, zabawy paluszkowe („Idzie rak nieborak”, „Sroczka kaszkę warzyła”, „Jedzie, jedzie Pan”) – ośrodki ruchu znajdują się w sąsiedztwie ośrodków mowy, dlatego wplecenie słów w zabawy ruchowe jest tym skuteczniejsze.

• funkcjonowanie społeczne, samodzielność

W przypadku dzieci niepełnosprawnych ocena rozwoju społecznego, czy też ich samodzielności, może być utrudniona, ze względu na ograniczenia związane z typem niepełnosprawności (np. dzieci z zaburzonym funkcjonowaniem motorycznym mogą mieć trudności w opanowywaniu umiejętności samodzielnego ubierania się, dzieciom upośledzonym umysłowo zajmuje więcej czasu zrozumienie zależności dotyczących relacji społecznych). Warto jednak stymulować rozwój dziecka również w tej sferze, na miarę jego aktualnych możliwości.

Usprawnianie: zapewnienie stałości trybu dnia – uwzględniającego wszystkie fizyczne oraz psychiczne potrzeby dziecka na danym etapie jego rozwoju oraz systematyczne i wytrwałe jego przestrzeganie. Przewidywalność rozkładu dnia oraz wykonywanych czynności stanowi podstawę do stawiania wymagań dziecku, najczęściej związanych z takimi czynnościami jak ubieranie, mycie, jedzenie, rozbieranie, kładzenie się spać, czy sygnalizowanie potrzeb fizjologicznych.

Bardzo ważny jest kontakt dotykowy z dzieckiem, szczególnie w pierwszych miesiącach jego życia. Ma on silny wpływ nie tylko na jego rozwój ruchowy, czy rozwijanie zdolności czuciowych,ale także na dobre samopoczucie, a nawet na układ immunologiczny. Dobrym pomysłem jest stosowanie masażyków dziecięcych, które pomagają stymulować dziecko dotykowo – stwarzają możliwość do odczuwania swojego ciała i ułatwiają poznanie jego schematu, jednocześnie będąc ciekawą zabawą. Systematyczne i wrażliwe stosowanie dotyku i ruchu pomaga w nawiązaniu kontaktu z dzieckiem, a także umożliwia mu określenie granic osobistych w kontakcie z innymi.

Odpowiednia stymulacja w jak najwcześniejszym okresie życia dziecka jest inwestycją, która pomaga w pracy bądź redukuje jej potrzebę w późniejszym wieku.

Im wcześniej zdiagnozowana zostanie niepełnosprawność i podjęte zostaną właściwe działania, tym większa szansa na lepszy efekt wspólnej pracy – dziecka i rodzica.

opracowała Dobrosława Uberna

psycholog

Fundacja „Promyk Słońca”