Wybierz sekcję
Wspieranie rozwoju dziecka w wieku 0-3 lat
Zakres wczesnego wspomagania rozwoju (WWR) dziecka może dotyczyć różnych sfer funkcjonowania, takich jak: rozwój motoryczny, rozwój mowy i języka, koordynacja wzrokowo-ruchowa, usprawnianie widzenia, słuchu, umiejętności samoobsługi i funkcjonowania w środowisku. Zajęcia w ramach WWR organizuje się w wymiarze od 4 do 8 godzin w miesiącu.
Warto podkreślić jednak, jak wielkie znaczenie ma
indywidualna praca z dzieckiem, podejmowana w domu, jednocześnie z pracą w
ramach programu WWR. Jest ona nie tylko doskonałym uzupełnieniem zajęć
wspomagających, ale też niezbędnym elementem w całym procesie rozwoju i
usprawniania funkcji psychomotorycznych. To właśnie w domu, w środowisku, w
którym dziecko spędza większość czasu, jest w stanie nauczyć się najwięcej.
Sposoby indywidualnej pracy z dzieckiem w domu mogą różnić się ze względu na posiadaną niepełnosprawność. O metody usprawniania słabiej rozwiniętych funkcji warto zapytać odpowiedniego specjalistę, który prowadzi zajęcia rehabilitacyjne.
Ćwiczenia mające na celu poprawę rozwoju dziecka nie
zawsze muszą wiązać się z przykrym obowiązkiem i żmudną pracą. Czasem zupełnie
niepozorne i, wydawałoby się, proste aktywności podejmowane przez dzieci,
przyczyniają się w znaczący sposób do polepszenia ich funkcjonowania. Dzieci
uczą się głównie poprzez zabawę, warto więc ukierunkowywać ją w odpowiedni
sposób, przede wszystkim na działania związane z obszarami wymagającymi
największej stymulacji.
Rozwój psychomotoryczny dziecka w pierwszych 3 latach
życia można podzielić na cztery główne obszary. W zależności od tego, w jaki
sposób rozwija się dziecko, warto wzmacniać słabiej rozwijające się funkcje:
- motoryka, sprawność ruchowa,
lokomocja
Usprawnianie: przede wszystkim ćwiczenia
rehabilitacyjne, masowanie, w przypadku dzieci umiejących chodzić – zabawy z
piłką (kopanie, łapanie), zabawy na świeżym powietrzu.
- koordynacja wzrokowo-ruchowa,
sprawność manualna
Usprawnianie: zabawy różnego rodzajami
wkładankami (np. domki edukacyjne), układankami, budowanie z klocków, zabawy
plastyczne, rysowanie, lepienie (np. plastelina, glina), kontakt z różnymi
substancjami (ziarna, kamienie, płyny o różnej konsystencji), stosowanie
masażyków dziecięcych.
- rozumienie mowy i mówienie
(mowa aktywna)
Usprawnianie: częste mówienie do dziecka,
śpiewanie, czytanie na głos, słuchanie piosenek z tekstem, mówienie z
pokazywaniem, zabawy w naśladowanie dźwięków, zabawy paluszkowe („Idzie rak
nieborak”, „Sroczka kaszkę warzyła”, „Jedzie, jedzie Pan”) – ośrodki ruchu
znajdują się w sąsiedztwie ośrodków mowy, dlatego wplecenie słów w zabawy
ruchowe jest tym skuteczniejsze.
- funkcjonowanie społeczne,
samodzielność
W przypadku dzieci niepełnosprawnych ocena rozwoju
społecznego, czy też ich samodzielności, może być utrudniona, ze względu na
ograniczenia związane z typem niepełnosprawności (np. dzieci z zaburzonym
funkcjonowaniem motorycznym mogą mieć trudności w opanowywaniu umiejętności
samodzielnego ubierania się, dzieciom upośledzonym umysłowo zajmuje więcej
czasu zrozumienie zależności dotyczących relacji społecznych). Warto jednak
stymulować rozwój dziecka również w tej sferze, na miarę jego aktualnych
możliwości.
Usprawnianie: zapewnienie stałości trybu dnia –
uwzględniającego wszystkie fizyczne oraz psychiczne potrzeby dziecka na danym
etapie jego rozwoju oraz systematyczne i wytrwałe jego przestrzeganie.
Przewidywalność rozkładu dnia oraz wykonywanych czynności stanowi podstawę do
stawiania wymagań dziecku, najczęściej związanych z takimi czynnościami jak
ubieranie, mycie, jedzenie, rozbieranie, kładzenie się spać, czy sygnalizowanie
potrzeb fizjologicznych.
Bardzo ważny jest kontakt dotykowy z dzieckiem, szczególnie w pierwszych miesiącach jego życia. Ma on silny wpływ nie tylko na jego rozwój ruchowy, czy rozwijanie zdolności czuciowych,ale także na dobre samopoczucie, a nawet na układ immunologiczny. Dobrym pomysłem jest stosowanie masażyków dziecięcych, które pomagają stymulować dziecko dotykowo – stwarzają możliwość do odczuwania swojego ciała i ułatwiają poznanie jego schematu, jednocześnie będąc ciekawą zabawą. Systematyczne i wrażliwe stosowanie dotyku i ruchu pomaga w nawiązaniu kontaktu z dzieckiem, a także umożliwia mu określenie granic osobistych w kontakcie z innymi.
Odpowiednia
stymulacja w jak najwcześniejszym okresie życia dziecka jest inwestycją, która
pomaga w pracy bądź redukuje jej potrzebę w późniejszym wieku.
Im wcześniej zdiagnozowana zostanie niepełnosprawność i podjęte zostaną właściwe działania, tym większa szansa na lepszy efekt wspólnej pracy – dziecka i rodzica.
opracowała Dobrosława Uberna
psycholog
Fundacja „Promyk Słońca”